Yurtdışında “Trabzon keteni”, yurt içinde ise Rize Bezi olarak da bilinen Feretiko, Doğu Karadeniz’de ağırlıklı olarak kendir ipliğinden el tezgahlarında üretilen bir dokuma türüdür. Geçmişi İskitler dönemine dayanan antik kumaş üretim şeklidir.
1960′lı yıllarda, çay tarımının bölgeye gelmesinden önce, her evde bir Feretiko tezgahı bulunur ve gündelik yaşamda kullanılan pek çok kumaş burada dokunurdu. Kenevir bitkisinden elde edilen iplerden dokunan bu bezler, özellikle gömlek, havlu, iç çamaşırı ve çarşaf yapımında kullanılırdı. Teri çabuk kuruttuğu, havsız olduğu için alıcısı çoktu. Osmanlı döneminde saray eşrafının yanısıra, sıcak ve nemli memleketlerden yoğun ilgi görürdü.
Yunanca’nın Karadeniz diyalektinde “giyim dikmeye yarayan kumaş” anlamına gelen Feretiko, Foretiko veya Forotiko; Tarihi kayıtlarda ise, Tanrıça Attika'nın giysisi anlamında, onu sıcak tutan fer-atika olarak geçmektedir.
Yapısı itibari ile yetiştiği coğrafyanın izlerini taşır. Örneğin ırmak ve dere sularındaki tuz oranının fazlalığı bezlerin beyazlatılmasında önemli rol oynar. Bölgedeki suların az kireçli oluşu da yine kumaşın karakteristiğini belirler. İklimin az güneşli ve çok yağmurlu oluşu, liflerin sertleşmesine engel olur. Kastamonu'dakinin halat yapımına, Rize'dekinin ince iplik ve bez dokumasına yararlı oluşu, bundan kaynaklanıyor.
Kenevir üretiminin yasaklanmasıyla hammaddesi ithal edilerek dokunan Rize bezleri, Rize ve civarında sadece birkaç atölyede dokunuyor. Feretiko bezi; bir kişi tarafından 3 günde sadece 1 metre dokunabiliyor. Dokumaların eni 90 cm'i geçmiyor. Bu yüzden hızlı ve yoğun konfeksiyon üretiminde tercih edilmiyor.
Moyy Atölye'den çıkan ürünler Feretiko’nun yeniden canlanması, topraktan başlayan üretim sürecinin yeniden gündeme gelmesi ve hak ettiği değeri bulması için bu tezgahlarda özel olarak dokunan kumaşlardan dikiliyor.
Feretiko dokumasının başlıca özellikleri:
Doğal, sağlıklı bir kumaştır. Üretim aşamasında kimyasal kullanılmaz.
Vücudun terini emip, dışarıya atar.
Vücudu soğuk ortamda sıcak, sıcak ortamda ise serin tutmaya yardımcı olur.
Terlemeden dolayı oluşan istenmeyen kokuları yok eder.
Dokusu sayesinde vücutta varolan elektriği atma özelliğine sahiptir.
Ketene nispeten ince ve dört kat daha sağlamdır.
Yıkadıkça yumuşar ve parlar.
